سربندی موتور سه‌فاز در داخل تخته کلم(کلمپ) یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین تخصص‌های یک برق‌کار صنعتی است که باید با توجه به اطلاعات موجود روی پلاک موتور، نوع سربندی انتخاب شود.
• استخراج اطلاعات و پلاک‌خوانی موتور سه‌فاز
پیش از شروع در نظر داشته باشید که:
- این آموزش برای تشخیص سربندی موتور در حالت ستاره یا مثلث یا ستاره-مثل است و موتورهای تک‌فاز یا راه‌اندازی تک‌ضرب یا راه‌اندازی توسط درایو را شامل نمی‌شود
- استاندارد برق سه‌فاز در ایران به 400 ولت تغییر کرده، منتها چون به کلاف موتور می‌توان تا ± 10 درصد ولتاژ قابل‌تحمل کلاف را اعمال کرد و موتور بدون هیچ مشکلی کار می‌کند. یعنی مثلاً اگر ولتاژ قابل‌تحمل کلاف 380 ولت باشد، موتور به‌راحتی و بدون هیچ مشکلی با اعمال ولتاژ 345 تا 415 ولت نیز کار کند، لذا در ادامه هرجایی 380 ولت عنوان شد، منظور ولتاژ شبکه برق سه‌فاز در ایران است.
در ابتدا بررسی کنیم که راه‌اندازی به‌صورت ستاره و مثلث، چه تفاوت‌هایی باهم دارند:
راه‌اندازی ستاره:
با توجه به نوع سربندی (شکل بالا) ولتاژی که دو سر هر کلاف می‌افتد به‌اندازه رادیکال 3 (رادیکال 3 = 1.73 است)، افت می‌کند. به همین نسبت جریان راه‌اندازی و گشتاور موتور نیز افت خواهد کرد. اگر شنیدید که در ایران موتور به‌صورت ستاره راه‌اندازی شده است، کافی است سریع 380 ولت را بر رادیکال 3 تقسیم کنید و نتیجه 220 ولت خواهد شد. یعنی حداکثر ولتاژ قابل‌تحمل کلاف موتور 220 ولت بوده است.
در راه‌اندازی ستاره، ولتاژ شبکه بخش‌بر رادیکال 3 دوسر کلاف می‌افتد.
راه‌اندازی مثلث:
با توجه به نوع سربندی (شکل بالا) ولتاژی که دو سر هر کلاف می‌افتد برابر با ولتاژ شبکه خواهد بود. به همین علت جریان بالاتری نسبت به راه‌اندازی ستاره از شبکه خواهد کشید و موتور گشتاور بالاتری خواهد داشت. اگر شنیدید که در ایران موتور به‌صورت مثلث راه‌اندازی شده است، یعنی حداکثر ولتاژ قابل‌تحمل کلاف موتور 380ولت بوده است.
در راه‌اندازی مثلث، ولتاژ شبکه دو سر کلاف می‌افتد.
حالا که با تفاوت‌های راه‌اندازی ستاره و مثلث آشنا شدیم، در ادامه با نحوه سربندی موتور سه‌فاز با توجه به اطلاعات موجود روی پلاک آشنا خواهید شد.
سربندی موتور سه‌فاز
دو مورد را به‌صورت پیش‌فرض در نظر داشته باشید:
- روی پلاک حالت ستاره و مثلث را به یکی از حالت‌های زیر نمایش داده می‌شود
- اگر روی پلاک دو عدد درج‌شده بود و علامتی نبود ( مثلاً 380/220) عدد اول از سمت چپ، کوچک‌تر است و مربوط به مثلث است.
با 4 مثال سربندی موتور سه‌فاز را شرح می‌دهیم:
مثال 1 سربندی موتور سه‌فاز:
در این پلاک فقط دو عدد 380/220 درج‌شده و خبری از علامت نیست.. پس طبق مورد دو بالا، 220 ولت مربوط به مثلث و 380ولت مربوط به ستاره است.
- 220 مثلث: یعنی ولتاژ دو سر کلاف حداکثر 220 ولت است.
- 380 ستاره: یعنی ولتاژ دو سر کلاف 380 ولت تقسیم‌بر رادیکال 3 یعنی حداکثر 220 ولت می‌تواند باشد.
در شبکه ایران که 380 ولت است، چه جوری باید سربندی انجام بدیم که حداکثر 220 ولت دو سر کلاف بیفتد؟ پاسخ سربندی به‌صورت ستاره است. چون اگر مثلث ببندیم، کل ولتاژ 380 ولت دو سر کلاف خواهد افتاد و موتور می‌سوزد.
مثال2 سربندی موتور سه‌فاز:
در هر دو پلاک بالا، دو ولتاژ و علائم مربوطه را داریم و کار کمی ساده‌تر است.
- 380 مثلث: یعنی ولتاژ دو سر کلاف حداکثر 380 ولت است.
- 660 ستاره: یعنی ولتاژ دو سر کلاف 660 ولت تقسیم‌بر رادیکال 3 یعنی حداکثر 380 ولت می‌تواند باشد.
در شبکه ایران که 380 ولت است، چه جوری باید سربندی انجام بدیم که حداکثر 380 ولت دو سر کلاف بیفتد؟ پاسخ سربندی به‌صورت مثلث است. منتها می‌توانیم با استفاده از مدارهای کنتاکتوری ستاره راه‌اندازی کنیم تا جریان کشی از شبکه کمتر شود ( ولتاژ 220 ولت دو سر کلاف خواهد افتاد) منتها باید بعد از یک‌زمان مشخص که موتور اصطلاحاً دور گرفت تبدیل به مثلث شود و در همین حالت کار کند… چون در حالت ستاره، احتمال اینکه موتور زیر بار بخوابد و جریان کشی کند زیاد خواهد بود.
توجه: موتور 660/380 تنها موتوری در ایران است که می‌توان به‌صورت ستاره-مثلث راه‌اندازی کرد.
مثال3 سربندی موتور سه‌فاز:
در پلاک بالا، یک عدد داریم و یک علامت.400 مثلث، در شبکه ایران که 380 ولت است، چه جوری باید سربندی انجام بدیم که حداکثر 400 ولت دو سر کلاف بیفتد؟ پاسخ سربندی به‌صورت مثلث است. منتها مانند مثال 2 می‌توانیم اول به‌صورت ستاره راه‌اندازی کنیم و بعد تبدیل به مثلث کنیم.
مثال4 سربندی موتور سه‌فاز:
باز هم یک عدد و یک علامت داریم. 230 مثلث، در شبکه ایران که 380 ولت است، چه جوری باید سربندی انجام بدیم که حداکثر 230 ولت دو سر کلاف بیفتد؟ پاسخ سربندی به‌صورت ستاره است. دقت کنید که علامت تنها راهنمای ماست و اگر مثلث سربندی کنیم، چون ولتاژ 380 ولت دو سر کلاف می‌افتند، سیم‌پیچی موتور خواهد سوخت.
جمع‌بندی: علامت ستاره مثلث روی پلاک تنها نشانه‌ای برای پیدا کردن حداکثر ولتاژ قابل‌تحمل کلاف است و الزاماً مجوز راه‌اندازی به‌صورت ستاره مثلث نیست!! در ایران فقط موتورهایی با پلاک 660/380 یا 380 مثلث را می‌توان به‌صورت ستاره مثلث راه‌اندازی کرد.
سوالات و نظرات خودتون در رابطه با این مقاله رو، برامون کامنت کنید.
۱۸ پاسخ
درود برشما.
باتوجه به تصاویر و مثالها ، بسیار مفید توضیح دادید.
موفق باشید.
سلام با تشکر از زحماتتون.
اگه همین پلاک ها رو به اینورتر تک فاز به سه فاز یا سه فاز به سه فاز وصل کنیم ستاره باید وصل کرد یا مثلث؟
سلام. متاسفانه سوالتون نشدم
باتشکر از اطلاعاتتون و توضیح رساتون
با عرض سلام و ارادت
عالی بود
عاقبت بخیر باشید
سلام. نحوه ی اتصال دو رشته کابل از کنتاکتور اصلی و مشترک کنتاکتورهای ستاره و مثلث به سر موتور از لحاظ چپ گرد و راست گرد بودن صحیح در حالت ستاره و مثلث چطوری باید اعمال شود؟
سلام. پیشنهاد میکنم اینمورد رو سرچ گوگل کنید و نقشه های اینمورد در اینترنت هست، امکانات این بخش اجازه نمیده که بتونم راحت خدمتتون توضیح بدم
تشکر مفید بود
اگر یک موتور داشته باشیم که فقط سه تا سیم از موتور بیرون آمده باشد که پلاک ندارد و نتوانیم تخته کلم را باز کنیم(پلمپ باشد) چگونه تشخیص دهیم سربندی مثلث است یا ستاره؟
عالی بود
خوشحالم که مفید بوده
سلام اگر موتور به صورت ستاره مثلث راه اندازی کنیم اتصال تخته کلم چگونه باید باشد؟ (ستاره باید باشد یا مثلث)؟
سلام. تو اینحالت دیگه هر ۶ پیچ تخته کلم آزاد هستش و با مدار کنتاکتوری اتصال مورد نظر رو ایجاد میکنیم
سلام در برخی پلاک های روی موتور علامت دوبل ستاره به چشم
می خوره ممنون میشم در موردش
توضیح بدین
سلام. تا جایی که بنده اطلاع دارم این علامت مربوط به موتورهای دالاندر هستش. در آینده تلاش میکنیم که در این مورد نیز مقالاتی در سایت قرار بدیم
سلام دیگه تخته کلم اتصال نداریم ۶ تا سر داریم که وصل به کنتاکتور میشه. سه تا سر وصل به کنتاکتور اصلی و ستا سر بعدی وصل به کنتاکتور های دیگه همزمان
سلام.ممنون .خیلی خوب بود.از دست اندرکاران وبسایت
به این خوبی سپاسگزارم
سلام. سلامت باشید